Polityka Ochrony Dzieci przed Krzywdzeniem –
nowe standardy w naszej szkole.
Dobro i bezpieczeństwo dzieci powinno być priorytetem dla każdej placówki działającej na rzecz dzieci. To nie tylko kwestia odpowiednich przepisów, ale także obowiązek poszczególnych podmiotów mających styczność z dziećmi na różnych poziomach.
Od czasu przyjęcia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Konwencji o prawach dziecka świat bardzo się zmienił, także w wyniku dynamicznego rozwoju technologii. Jednym ze sposób zabezpieczenia praw najmłodszych jest także polityka ochrony dzieci w instytucjach, które działają na ich rzecz. Standardy ochrony dzieci to formalna zmiana wprowadzana w każdej placówce oświatowej i opiekuńczej. Polityka ochrony dzieci to w skrócie zbiór zasad, które pomagają ustrzec najmłodszych przed krzywdzeniem czy zaniedbaniem oraz tworzyć bezpieczne i przyjazne środowisko w tych placówkach. Warto podkreślić, że polityki ochrony dzieci służą także pracownikom organizacji, bowiem dostarczają uproszczony, a jednocześnie skuteczny model postępowania w przypadku zaobserwowania, że dziecko jest krzywdzone – w szkole lub poza nią.
Przybliżając definicję przemocy jako zjawiska posługujemy się także terminem krzywdzenia dzieci, które oznacza każde działanie lub bezczynność jednostek, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, który deprymuje równe prawa i swobody dzieci i/lub zakłóca ich optymalny rozwój.
Rozróżniamy następujące rodzaje przemocy wobec dzieci:
- Przemoc fizyczna to wszelkie celowe, intencjonalne działania wobec dziecka powodujące urazy na jego ciele np.: bicie, szarpanie, popychanie, rzucanie przedmiotami, itp. Przemocą będzie również bicie dziecka „dla jego dobra", „żeby się lepiej uczyło", „żeby posprzątało”. To znaczy, że nawet, jeśli za zadaniem bólu kryje się intencja wsparcia lub przyspieszenia rozwoju dziecka mamy do czynienia z przemocą (istnieją bardziej skuteczne, nie krzywdzące metody zachęcenia dziecka)
- Wykorzystanie seksualne to każde zachowanie osoby starszej i silniejszej, które prowadzi do jej seksualnego podniecenia i zaspokojenia kosztem dziecka np.: ekshibicjonizm, uwodzenie, świadome czynienie dziecka świadkiem aktów płciowych, zachęcanie do rozbierania się i do oglądania pornografii, dotykanie miejsc intymnych lub zachęcanie do dotykania sprawcy, różne formy stosunku seksualnego, itp. Ważna jest tu zwłaszcza intencja zaspokojenia własnych potrzeb sprawcy bez uwzględniania potrzeb i możliwości osoby doznającej przemocy.
- Przemoc emocjonalna to intencjonalne, nie zawierające aktów przemocy fizycznej zachowania dorosłych wobec dzieci, które powodują znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka np.: wyzwiska, groźby, szantaż, straszenie, emocjonalne odrzucenie, nadmierne wymagania nieadekwatne do wieku i możliwości dziecka, niszczenie ważnych dla niego rzeczy lub krzywdzenie zwierząt, nieposzanowanie granic prywatności, itp. Szczególnie trwałe ślady pozostawia po sobie przemoc ze strony osób ważnych dla rozwoju dziecka, zwłaszcza rodziców. O ile dzieci dość szybko zdają sobie sprawę z odrębności fizycznej od rodziców, o tyle emocjonalnie są z nimi tożsame przez wiele lat. Krzywda płynąca z ich strony ma więc wielki wpływ na utrudnione formowanie się jego relacji z innymi ludźmi, obrazu siebie i wreszcie osobowości.
- Zaniedbywanie to niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka zarówno fizycznych, takich jak właściwe odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia, edukacja, jak i psychicznych jak poczucie bezpieczeństwa, doświadczania miłości i troski. Dziecko zaniedbywane nie odbierając od ważnych dla siebie ludzi dostatecznej ilości sygnałów o ważności swoich potrzeb uczy się, że nie jest ważne i cenne. W ślad za tym mogą iść dwojakie strategie zaradcze: wiara, że tak jest naprawdę i stopniowe wycofywanie się z wszelkiej aktywności lub uciążliwa dla otoczenia walka o dostrzeżenie (tzw. „lepkość", agresja werbalna i niewerbalna, zaburzenia uwagi).
- Przemoc rówieśnicza dzieje się tak wtedy, gdy młody człowiek doznaje przemocy o charakterze dręczenia, czyli doświadcza przemocy charakteryzującej się powtarzalnością (regularnością), nierównowagą sił oraz intencjonalnością. Taka przemoc rówieśnicza przybiera postać bullyingu (dręczenia). Powtarzalność przejawia się tym, że osoby dokonujące agresji wielokrotnie atakują tę samą osobę. Nie jest zatem dręczeniem sytuacja incydentalna, gdy na przykład uczniowie jednorazowo weszli w spór (nawet jeśli sytuacja ta zawiera elementy agresji). Jednakże nawet niewielkie, ale często powtarzane, akty agresji wywołują negatywny skutek (następuje ich kumulacja). Druga właściwość to nierównowaga sił. Okazuje się, że szkodliwość przemocy rośnie wraz z dysproporcją siły pomiędzy sprawcą (sprawcami) a osobą doświadczającą przemocy. Przewaga agresorów może wynikać z siły fizycznej, ale częściej z ich przewagi liczebnej lub innego rodzaju przewagi (np. lepszych zdolności komunikacyjnych). Równie istotna jest także intencjonalność, przejawiająca się tym, że stosujący przemoc młodzi ludzie chcą celowo skrzywdzić inną osobę. I często odczuwają przy tym satysfakcję. Warto tu jednak wspomnieć, że zwykle na początku procesu w grupie jest ona nieobecna. Agresorzy wskazują raczej inne – niż chęć skrzywdzenia – powody, np. wzbudzenie zainteresowania rówieśników. Postępowanie w takich przypadkach, wymaga od dorosłych szczególnej uwagi na stosowanie metod przeciwdziałających pozbawionych przemocy. Pozostaje bowiem faktem bezspornym, że dzieci właśnie od dorosłych uczą się sposobów wywierania wpływu i rozwiązywania trudnych sytuacji interpersonalnych. Szybciej, trwalej i skuteczniej uczą się też na podstawie tzw. "modelowania", czyli obserwacji realnych zachowań dorosłych, a nie wygłaszanych deklaracji i postulatów.
Warto zatem o zjawisku przemocy / krzywdzenia wiedzieć jak najwięcej, a przede wszystkim wiedzieć jak mu zapobiegać. W tym celu nasza szkoła wprowadza standardy ochrony dzieci przed krzywdzeniem, które w rozszerzonym brzmieniu są do znalezienia na stronie internetowej placówki. Pełen dokument wraz z procedurami dostępny jest w szkolnej bibliotece oraz pokoju nauczycielskim.
Autor: Edyta Kocot-Sobanek
Psycholog Szkolny
Od czasu przyjęcia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Konwencji o prawach dziecka świat bardzo się zmienił, także w wyniku dynamicznego rozwoju technologii. Jednym ze sposób zabezpieczenia praw najmłodszych jest także polityka ochrony dzieci w instytucjach, które działają na ich rzecz. Standardy ochrony dzieci to formalna zmiana wprowadzana w każdej placówce oświatowej i opiekuńczej. Polityka ochrony dzieci to w skrócie zbiór zasad, które pomagają ustrzec najmłodszych przed krzywdzeniem czy zaniedbaniem oraz tworzyć bezpieczne i przyjazne środowisko w tych placówkach. Warto podkreślić, że polityki ochrony dzieci służą także pracownikom organizacji, bowiem dostarczają uproszczony, a jednocześnie skuteczny model postępowania w przypadku zaobserwowania, że dziecko jest krzywdzone – w szkole lub poza nią.
Przybliżając definicję przemocy jako zjawiska posługujemy się także terminem krzywdzenia dzieci, które oznacza każde działanie lub bezczynność jednostek, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, który deprymuje równe prawa i swobody dzieci i/lub zakłóca ich optymalny rozwój.
Rozróżniamy następujące rodzaje przemocy wobec dzieci:
- Przemoc fizyczna to wszelkie celowe, intencjonalne działania wobec dziecka powodujące urazy na jego ciele np.: bicie, szarpanie, popychanie, rzucanie przedmiotami, itp. Przemocą będzie również bicie dziecka „dla jego dobra", „żeby się lepiej uczyło", „żeby posprzątało”. To znaczy, że nawet, jeśli za zadaniem bólu kryje się intencja wsparcia lub przyspieszenia rozwoju dziecka mamy do czynienia z przemocą (istnieją bardziej skuteczne, nie krzywdzące metody zachęcenia dziecka)
- Wykorzystanie seksualne to każde zachowanie osoby starszej i silniejszej, które prowadzi do jej seksualnego podniecenia i zaspokojenia kosztem dziecka np.: ekshibicjonizm, uwodzenie, świadome czynienie dziecka świadkiem aktów płciowych, zachęcanie do rozbierania się i do oglądania pornografii, dotykanie miejsc intymnych lub zachęcanie do dotykania sprawcy, różne formy stosunku seksualnego, itp. Ważna jest tu zwłaszcza intencja zaspokojenia własnych potrzeb sprawcy bez uwzględniania potrzeb i możliwości osoby doznającej przemocy.
- Przemoc emocjonalna to intencjonalne, nie zawierające aktów przemocy fizycznej zachowania dorosłych wobec dzieci, które powodują znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka np.: wyzwiska, groźby, szantaż, straszenie, emocjonalne odrzucenie, nadmierne wymagania nieadekwatne do wieku i możliwości dziecka, niszczenie ważnych dla niego rzeczy lub krzywdzenie zwierząt, nieposzanowanie granic prywatności, itp. Szczególnie trwałe ślady pozostawia po sobie przemoc ze strony osób ważnych dla rozwoju dziecka, zwłaszcza rodziców. O ile dzieci dość szybko zdają sobie sprawę z odrębności fizycznej od rodziców, o tyle emocjonalnie są z nimi tożsame przez wiele lat. Krzywda płynąca z ich strony ma więc wielki wpływ na utrudnione formowanie się jego relacji z innymi ludźmi, obrazu siebie i wreszcie osobowości.
- Zaniedbywanie to niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka zarówno fizycznych, takich jak właściwe odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia, edukacja, jak i psychicznych jak poczucie bezpieczeństwa, doświadczania miłości i troski. Dziecko zaniedbywane nie odbierając od ważnych dla siebie ludzi dostatecznej ilości sygnałów o ważności swoich potrzeb uczy się, że nie jest ważne i cenne. W ślad za tym mogą iść dwojakie strategie zaradcze: wiara, że tak jest naprawdę i stopniowe wycofywanie się z wszelkiej aktywności lub uciążliwa dla otoczenia walka o dostrzeżenie (tzw. „lepkość", agresja werbalna i niewerbalna, zaburzenia uwagi).
- Przemoc rówieśnicza dzieje się tak wtedy, gdy młody człowiek doznaje przemocy o charakterze dręczenia, czyli doświadcza przemocy charakteryzującej się powtarzalnością (regularnością), nierównowagą sił oraz intencjonalnością. Taka przemoc rówieśnicza przybiera postać bullyingu (dręczenia). Powtarzalność przejawia się tym, że osoby dokonujące agresji wielokrotnie atakują tę samą osobę. Nie jest zatem dręczeniem sytuacja incydentalna, gdy na przykład uczniowie jednorazowo weszli w spór (nawet jeśli sytuacja ta zawiera elementy agresji). Jednakże nawet niewielkie, ale często powtarzane, akty agresji wywołują negatywny skutek (następuje ich kumulacja). Druga właściwość to nierównowaga sił. Okazuje się, że szkodliwość przemocy rośnie wraz z dysproporcją siły pomiędzy sprawcą (sprawcami) a osobą doświadczającą przemocy. Przewaga agresorów może wynikać z siły fizycznej, ale częściej z ich przewagi liczebnej lub innego rodzaju przewagi (np. lepszych zdolności komunikacyjnych). Równie istotna jest także intencjonalność, przejawiająca się tym, że stosujący przemoc młodzi ludzie chcą celowo skrzywdzić inną osobę. I często odczuwają przy tym satysfakcję. Warto tu jednak wspomnieć, że zwykle na początku procesu w grupie jest ona nieobecna. Agresorzy wskazują raczej inne – niż chęć skrzywdzenia – powody, np. wzbudzenie zainteresowania rówieśników. Postępowanie w takich przypadkach, wymaga od dorosłych szczególnej uwagi na stosowanie metod przeciwdziałających pozbawionych przemocy. Pozostaje bowiem faktem bezspornym, że dzieci właśnie od dorosłych uczą się sposobów wywierania wpływu i rozwiązywania trudnych sytuacji interpersonalnych. Szybciej, trwalej i skuteczniej uczą się też na podstawie tzw. "modelowania", czyli obserwacji realnych zachowań dorosłych, a nie wygłaszanych deklaracji i postulatów.
Warto zatem o zjawisku przemocy / krzywdzenia wiedzieć jak najwięcej, a przede wszystkim wiedzieć jak mu zapobiegać. W tym celu nasza szkoła wprowadza standardy ochrony dzieci przed krzywdzeniem, które w rozszerzonym brzmieniu są do znalezienia na stronie internetowej placówki. Pełen dokument wraz z procedurami dostępny jest w szkolnej bibliotece oraz pokoju nauczycielskim.
Autor: Edyta Kocot-Sobanek
Psycholog Szkolny